Het schip van Theseus

Wat kun je eigenlijk met de Opleiding Kinderfilosofie? We zien regelmatig dat deelnemers van deze opleiding hier hun werk van maken. Zoals Angela de Rie: zij heeft level 1 behaald (geregistreerd kinderfilosoof) en filosofeert regelmatig met kinderen op diverse scholen in Amsterdam. Dit zorgt voor veel verwondering en plezier in het samen hardop nadenken. We delen graag dit praktijkvoorbeeld, met dank aan de kinderen van de filosofieclub "De Wereld van Sofie" en Angela de Rie van Wereld Droom en Midas de Schoolfilosoof.

“Ik neem de gele blokjes”, en terwijl hij dat zei griste hij de Lego-blokjes al bij elkaar en schoof het hoopje naar zijn kant van de tafel. “Nou, ik ga een boot maken, maakt eigenlijk niet uit welke kleur.” Verbaasd keek ik op: “Een boot? Dat is ook toevallig, daar gaat vandaag de filosofieles over. Nou ja, eigenlijk een schip. Het schip van Theseus.” Ik besloot de rest van het verhaal nog even te laten rusten, eerst moest er gebouwd worden. Iedereen maakte zijn eigen schip, en het was doodstil.

Legoblokjes als atomen

En terwijl ik ondertussen ging voorlezen uit het boek “De Wereld van Sofie”, over Democritus en de atoomtheorie, bedachten de kinderen al dat je lego-blokjes eigenlijk ook als atomen kon beschouwen. Er waren best veel overeenkomsten. Dat ze iedere keer een andere vorm konden aannemen, dat ze heel lang mee konden, dat je ermee kon bouwen, en ook weer kon afbreken. Sommige kinderen vertelden dat ze zelfs nog speelden met de lego-blokjes van hun grootvader.

Nu kon de les pas echt beginnen

Het gesprek was al lekker op gang gekomen, totdat ik ontdekte dat mijn schip geen voorsteven meer had. “He, hoe kan dat nou?” “Ikke niet, hoor, kijk maar”, riepen ze in koor, terwijl ik rondkeek in de kring. En ja hoor, mijn voorsteven was geplaatst op het schip van de jongeman aan mijn rechterzijde. “Ja, even geleend”, verklaarde hij. “Wel mooi he?” “Geleend? Gestolen, zal je bedoelen”, nam iemand anders het voor mij op. En nu kon de les pas echt beginnen.

Kun je de identiteit van iets of iemand in twijfel trekken?

Terug naar Theseus. Het Schip van Theseus is een gedachte-experiment, waar verschillende filosofen zich over hebben gebogen. Het gaat over of je de identiteit van iets of iemand in twijfel kan trekken. Het is vernoemd naar Theseus, een zeeheld uit de Griekse mythologie. De grote vraag is: wanneer is het schip van Theseus nog het schip van Theseus? Als er een plank wordt vervangen (omdat die was verrot)? Als het complete schip wordt nagebouwd, maar nog wel naar het oorspronkelijke plan? Zolang het de naam 'Theseus' draagt? Of zolang Theseus de eigenaar van het schip is?

Een gedachtenexperiment in het echt

Wij selecteerden twee schepen voor ons eigen experiment. En werden wat onderdelen vervangen en uitgewisseld. Het stuur van het ene schip werd vervangen, de bemanning stapte over. Wanneer is het nog jouw schip en waarom? “Als de basis hetzelfde blijft”, wist iemand te vertellen. “De basis, van een schip, wat is dat?” Hij bestudeerde het schip uitgebreid: “Ja, dat is het ontwerp”.  “Dus als ik een andere vorm bouw, van dezelfde legosteentjes, dan is het niet meer jouw schip?” Hij ging alvast van start. “Nee, dan wordt het jouw schip.” “Maar wat, als ik mijn mannetje op jouw schip zet, is het dan mijn schip?” Zo gingen we nog even door. Op zoek naar de identiteit van het schip.

En terwijl we de lego-stenen uit elkaar haalden en het gingen opruimen, opperde iemand “Jij hebt helemaal geen eigen schip…”. Ik keek de kring rond en zag toch echt verschillende schepen aangemeerd op tafel. “Nee, kijk dan, jij hebt de voorsteven even ‘geleend’ van Angela. Dan kan het nooit jouw schip zijn.” Voor het eerst in deze les waren ze het met echt met elkaar eens.

Met dank aan

De kinderen van de filosofieclub "De Wereld van Sofie"

Meer informatie

Het schip van Theseus

Democritus

Zou jij ook zo’n denkavontuur willen aangaan met kinderen? Laat je onderdompelen in de wereld van de kinderfilosofie in de Opleiding Kinderfilosofie.

Wil je er je vak van maken? Wij leiden op tot level 1 (beginnend kinderfilosoof) én level 2 (zelfstandig kinderfilosoof). Sluit je aan bij de beroepsgroep en ga aan de slag als gastdocent/ vakdocent Kinderfilosofie.

Liever eerst een themamiddag? Welkom op woensdag 14 mei en 4 juni in Utrecht.

Klik hier

Meer ervaringen van Angela lezen?

Lees haar blog