Hoe organiseer je een lessenreeks Kinderfilosofie?
Op een schemerige winterse ochtend gaan we aan de slag in Nijmegen: filosoferen over feest, met zes groepen 7/8.
Vier weken lang laten we zo’n 175 tieners kennismaken met filosofische vragen, doorvragen, argumenteren en creatief denken. Wie zijn we? Wij zijn Sanne van Niel, Ilona Gerritsma, Angelique Koopman en Karen Faber. Allen verbonden vanuit de Opleiding Kinderfilosofie. De één met prille ervaring, de ander met wat meer ervaring en allen met passie voor kinderfilosofie, kwamen we tot deze mooie coproductie. Wil je weten hoe je zelf een lessenreeks kunt opbouwen? Wij delen onze ervaring graag om als voorbeeld te dienen, ter inspiratie om zelf mee aan de slag te gaan in de praktijk.
LES 1: VRAGEN
Vol verwachting kijken de kinderen ons aan. Een verhaal van Toon Tellegen roept verwondering en vragen op. We verzamelen ze in de hoge hoed. Samen gaan we op denkavontuur: kun je in je eentje feest vieren? En wat is geluk eigenlijk?
‘Als je alleen voor de tv zit, voetbal kijkt en je club wint, dan kun je in je eentje feest vieren,’ vertelt een groep jongens. De leerlingen ontdekken en onderzoeken hun ideeën niet alleen in een groepsgesprek. Ook door samen één grote tekening te maken, door feest en geluk zichtbaar te maken, komen ze tot wijsheid.
LES 2: ARGUMENTEREN
Leerlingen leren spelenderwijs naar argumenten te vragen: in de vorm van een filosofisch interview, met een viertal op het toneel voor de klas. Een soort talkshow, met twee interviewers en twee gasten. Heel leuk, maar ook spannend! Gelukkig mogen ze spieken op de kaartjes Praatprikkels van @Filosovaardig, waar doorvragen op staan: handig! Vragen als ‘Kan een ding jarig zijn?’ en ‘Hoe oud ben je eigenlijk?’ zetten aan tot hardop nadenken. ‘Mijn knuffels waren vroeger ook jarig!’ en ‘als een boek of spel jarig is, dan noem je dat een jubileum’ zijn ontdekkingen, die ze verder onderzoeken.
LES 3: CREATIEF DENKEN
Met als huiswerk vooraf: Vraag thuis naar je oudste familietraditie. In groepjes verzamelen ze diverse tradities: wat is dat eigenlijk, een traditie? Is een traditie zinvol of kunnen we ook zonder tradities? Tijdens het bedenken van een nieuwe traditie voor de school, spat de creativiteit ervan af. Kinderen maken advertenties voor hun ‘Pyjama-dag’ om ontspanning te vieren, ‘Wissel-met-de-juffen-dag’ en ‘Ontmoetingsdag’ om samen-zijn te vieren. Na het creatief denken volgt de filosofische reflectie: wat maakt een traditie tot een traditie? De kinderen ontdekken dat een traditie meer is dan een activiteit. Wat vier je dan eigenlijk? Doorvragen brengt de kinderen tot dieper inzicht.
LES 4: LUISTEREN
We gaan in op het concept wachten en verwachten. Dit heeft raakvlakken met zowel feest als met filosoferen. Wat is eigenlijk wachten? Kan je hart vol verwachting kloppen? Dit keer gaan we ‘kapittelen’: in gesprek met wachttijd na elke vraag en elk antwoord…dit geeft extra denkruimte. Erg belangrijk bij het filosoferen! Want je hoeft het antwoord niet direct te weten. Onwennig, maar een waardevolle ervaring: je mag vertoeven in het niet-weten. We oefenen hiermee de ‘socratische houding’ (Socrates: ‘Ik denk niet iets te weten, wanneer ik het niet zeker weet’). Leerlingen in de klas krijgen de bijzondere rol van ‘superluisteraar’ met een speciale luisteropdracht, gericht op doorvragen en argumenteren. We sluiten af met een creatieve opdracht: teken een adventskaars, vraag je af en noteer: waar kijk jij naar uit en waar zie jij tegenop? Dit brengt het abstracte concept ((ver)wachten) weer terug naar hun belevingswereld. Ook tijdens tekenen gaat het gesprek door: ‘Het leven is ook steeds wachten. Het leven maakt mij gelukkig, dus wachten maakt uiteindelijk wel gelukkig’. En: ‘Je kan teleurgesteld zijn in een feest en dan is het wachten nutteloos geweest’.
TOT SLOT
Wat de leerlingen ervan vonden? Ze keken hier enthousiast op terug. Ze brouwden nieuwe ‘denksels’ en werden zich bewuster van hun eigen gedachten. De kinderen merkten dat anderen soms anders dachten dan zij zelf. Dat een antwoord niet goed of fout hoeft te zijn, geeft vrijheid in het denken!
En wij? Wat hebben wij genoten! Niet alleen van de mooie gesprekken met de kinderen, ook van het meekijken met elkaar. Met ieders eigen stijl en inbreng, zijn we tot dit mooie project gekomen.
De Opleiding Kinderfilosofie gaf ons de handvatten om kinderen op een kritische en creatieve manier te leren denken en naar de wereld te kijken. Voor ons verrijkend en wellicht ook voor jou?
Welkom bij de themadagen Burgerschap door Kinderfilosofie op 14 mei en 4 juni, of start volgend schooljaar met de zesdaagse Opleiding Kinderfilosofie!
Comments